विनेश फोगटला कुस्तीतून का अपात्र ठरवण्यात आले?
घटनांच्या हृदयद्रावक वळणात, विनेश फोगटला पॅरिस २०२४ ऑलिम्पिक कुस्ती स्पर्धेत महिलांच्या ५०किलो गटात गुरूवारी सुवर्णपदक जिंकण्याच्या दिवशी सकाळी जास्त वजन असल्याबद्दल अपात्र ठरवण्यात आले आहे. या अनपेक्षित धक्क्याने चाहत्यांना आणि कुस्ती समुदायाला धक्का बसला आहे, अनेकांना आश्चर्य वाटू लागले आहे की ऍथलेटिक स्पर्धेच्या शिखरावर अशी घटना कशी घडू शकते.
ऑलिंपिक कुस्ती स्पर्धांची रचना
दोन-दिवसीय स्पर्धेचे स्वरूप
पॅरिस २०२४ ऑलिम्पिकमध्ये, कुस्तीमधील प्रत्येक वजन श्रेणी दोन स्पर्धा दिवसांमध्ये आयोजित केली जाते. प्रत्येक श्रेणीसाठी वैद्यकीय नियंत्रण आणि वजन-इन पहिल्या स्पर्धेच्या दिवशी सकाळी होते. दुस-या स्पर्धेच्या दिवशी, अंतिम फेरीसाठी आणि रिपेचेजसाठी पात्र ठरलेल्या कुस्तीपटूंचे पुन्हा वजन केले जाते. ही प्रणाली संपूर्ण स्पर्धेत ॲथलीट त्यांच्या वजन श्रेणीत राहतील याची खात्री करते.
वजनाचे महत्त्व
कुस्ती स्पर्धांमध्ये वजन प्रक्रिया ही एक महत्त्वाची बाब आहे. कुस्तीच्या नियमांनुसार, जर कुस्तीपटू स्पर्धेच्या कोणत्याही दिवशी वजनात अपयशी ठरला तर त्यांना स्पर्धेतून बाहेर काढले जाते. हे कठोर नियमन निष्पक्षता सुनिश्चित करते आणि वजन श्रेणींची अखंडता राखते.
विनेश फोगटचा पॅरिस २०२४ चा प्रवास
फायनलसाठी पात्रता
पॅरिस 2024 मध्ये विनेश फोगटची कामगिरी नेत्रदीपक काही कमी नव्हती. बिगरमानांकित असूनही तिने अव्वल दर्जाच्या प्रतिस्पर्ध्यांचा पराभव करून आपले पराक्रम दाखवले. पहिल्या दिवशी विनेशने अव्वल मानांकित आणि गत ऑलिम्पिक चॅम्पियन जपानच्या युई सुसाकीवर विजय मिळवला. त्यानंतर तिने उपांत्यपूर्व फेरीत माजी युरोपियन चॅम्पियन युक्रेनची ओक्साना लिवाच आणि उपांत्य फेरीत पॅन अमेरिकन गेम्स चॅम्पियन क्युबाच्या युस्नेलिस गुझमनचा पराभव केला.
अंतिम लढत जी झाली नाही
अंतिम फेरीत विनेश फोगटचा सामना सहाव्या मानांकित यूएसएच्या सारा हिल्डब्रँडशी होणार होता. मात्र, सुवर्णपदकाच्या लढतीच्या दिवशी सकाळी विनेशला ५० किलो वजनाच्या मर्यादेपेक्षा काही ग्रॅम वजनामुळे अपात्र ठरवण्यात आले. या अपात्रतेचा अर्थ असा होता की सारा हिल्डेब्रँड आता सुवर्णपदकासाठी युस्नेलिस गुझमनशी लढतील, तर युई सुसाकी आणि ओक्साना लिवाच कांस्यपदकासाठी स्पर्धा करतील.
प्रतिक्रिया आणि विधान
भारतीय ऑलिम्पिक संघटनेची प्रतिक्रिया
भारतीय ऑलिम्पिक असोसिएशन (IOA) ने एका निवेदनात म्हटले आहे की, “महिला कुस्तीच्या 50kg वर्गातून विनेश फोगटला अपात्र ठरविल्याची बातमी भारतीय दलाने खेदाने शेअर केली आहे.” “रात्री टीमने सर्वोत्तम प्रयत्न करूनही, आज सकाळी तिचे वजन काही ग्रॅम ५० किलोपेक्षा जास्त झाले. यावेळी दलाकडून पुढील कोणतीही टिप्पणी केली जाणार नाही. भारतीय संघ तुम्हाला विनेशच्या गोपनीयतेचा आदर करण्याची विनंती करतो. हातातील स्पर्धांवर लक्ष केंद्रित करायला आवडेल.”
सार्वजनिक आणि माध्यमांच्या प्रतिक्रिया
विनेश फोगटच्या अपात्रतेची बातमी वेगाने पसरली आणि चाहते आणि सहकारी खेळाडूंकडून पाठिंबा आणि सहानुभूतीची लाट पसरली. मीडिया कव्हरेजने ऑलिम्पिक स्तरावर खेळाडूंना सामोरे जाणाऱ्या कठोर वास्तव आणि कठोर नियमांवर प्रकाश टाकला.
वजन प्रक्रिया समजून घेणे
प्राथमिक वजन-इन
स्पर्धेच्या पहिल्या दिवशी, सर्व खेळाडूंनी त्यांच्या वजन श्रेणीतील आवश्यकता पूर्ण केल्याची खात्री करण्यासाठी प्राथमिक वजन केले जाते. हे प्रारंभिक वजन स्पर्धेसाठी स्टेज सेट करते, प्रत्येक ऍथलीट त्यांच्या नियुक्त श्रेणीमध्ये स्पर्धा करण्यास पात्र आहे याची पुष्टी करते.
अंतिम दिवसाचे वजन
अंतिम स्पर्धेच्या दिवशी सकाळी होणारे दुसरे वजन, दुय्यम तपासणी म्हणून काम करते. ही प्रक्रिया सुनिश्चित करते की क्रीडापटू संपूर्ण स्पर्धेत त्यांच्या वजन मर्यादेत राहतील. विनेश फोगट प्रमाणेच विहित वजनापासून थोडेसे विचलन देखील अपात्र ठरू शकते.
वजनात विसंगती निर्माण करणारे घटक
शारीरिक घटक
ऍथलीटच्या वजनात चढउतार होण्यास अनेक शारीरिक घटक कारणीभूत ठरू शकतात. यामध्ये पाणी धारणा, स्नायू वाढणे आणि आहारातील फरक यांचा समावेश होतो. सूक्ष्म नियोजन असूनही, शरीरातील या नैसर्गिक बदलांमुळे क्रीडापटू स्वतःला आवश्यक वजनापेक्षा थोडे जास्त किंवा कमी दिसू शकतात.
मानसिक ताण
ऑलिम्पिकमधील स्पर्धांचा मानसिक ताणही खेळाडूच्या वजनावर परिणाम करू शकतो. तणावामुळे खाण्याच्या सवयी, हायड्रेशन पातळी आणि एकूण शरीराचे वजन बदलू शकते. सर्वोच्च स्तरावर कामगिरी करण्याचा दबाव कधीकधी अनावधानाने वजन विसंगती होऊ शकतो.
अपात्रतेचा परिणाम
विनेश फोगटवर परिणाम
विनेश फोगटसाठी अपात्रता हा मोठा धक्का होता. ऑलिम्पिक वैभव प्राप्त करण्याच्या इतक्या जवळ आल्यानंतर, वजनाच्या किरकोळ विसंगतीसाठी अपात्र ठरवले जाणे निःसंशयपणे विनाशकारी होते. तथापि, विनेशची लवचिकता आणि खेळाप्रती समर्पण निःसंशयपणे तिची पुनरागमन अधिक मजबूत होईल.
ॲथलीट्ससाठी भविष्यातील परिणाम
ही घटना क्रीडापटू आणि प्रशिक्षकांना वजनाचे बारकाईने निरीक्षण करण्याच्या महत्त्वपूर्ण महत्त्वाची आठवण करून देते, विशेषत: मोठ्या स्पर्धांच्या आघाडीवर. हे कठोर वजन व्यवस्थापन प्रोटोकॉलची आवश्यकता आणि उच्च-स्टेक स्पर्धांच्या दबावांना हाताळण्यासाठी आवश्यक असलेल्या मानसिक समर्थनावर प्रकाश टाकते.
FAQ
१. विनेश फोगटच्या अपात्रतेचे कारण काय होते?
- विनेश फोगटला तिच्या सुवर्णपदकाच्या चढाईच्या दिवशी सकाळी वजनाच्या वेळी महिलांच्या 50 किलो गटात काही ग्रॅमने जास्त वजन असल्याने अपात्र ठरवण्यात आले.
2. ऑलिम्पिक कुस्तीमध्ये वजन प्रक्रिया कशी कार्य करते?
- वजन प्रक्रियेमध्ये दोन तपासण्यांचा समावेश होतो: एक पहिल्या स्पर्धेच्या दिवशी आणि दुसरी अंतिम स्पर्धेच्या दिवशी सकाळी. ऍथलीट्सने दोन्ही वेट-इन दरम्यान त्यांच्या वजन श्रेणी आवश्यकता पूर्ण करणे आवश्यक आहे.
३. विनेश फोगटने अंतिम फेरी गाठण्यासाठी कोणाचा पराभव केला?
- विनेश फोगटने अव्वल मानांकित जपानची युई सुसाकी, माजी युरोपियन चॅम्पियन युक्रेनची ओक्साना लिवाच आणि पॅन अमेरिकन गेम्स चॅम्पियन क्युबाची युस्नेलिस गुझमन यांचा पराभव करत अंतिम फेरी गाठली.
4. जर एखादा खेळाडू वजनात अपयशी ठरला तर काय होईल?
- जर एखादा खेळाडू स्पर्धेच्या कोणत्याही दिवशी वजनात अपयशी ठरला, तर त्यांना स्पर्धेतून बाहेर काढले जाते आणि त्यांचे नियोजित सामने पुन्हा नियुक्त केले जातात.
५. ॲथलीटच्या वजनावर मानसिक तणावाचा काय परिणाम होतो?
- मानसिक तणावामुळे खाण्याच्या सवयी, हायड्रेशन पातळी आणि शरीराच्या एकूण वजनात बदल होऊ शकतो, ज्यामुळे वजनात विसंगती निर्माण होऊ शकते.
